Sipsiwn a Theithwyr - Cyflwyniad

Pwy yw Sipsiwn, Roma a Theithwyr?

Yn Ewrop cyfeirir at Sipsiwn, Roma a Theithwyr yn aml fel “Roma”. Yng Nghymru defnyddir y talfyriad SRTh, neu GRT yn Saesneg (‘Gypsies, Roma and Travellers’).

Mae Sipsiwn a Theithwyr yn byw bywyd ‘nomadaidd’, sy’n golygu teithio i wahanol fannau yn rheolaidd, a pheidio ag aros na byw mewn lleoliad parhaol (credir mai hyn yw’r ffurf hynaf o gymdeithas).

Ystyrir mai’r bobl hynny sydd wedi ymfudo i’r DU o Ddwyrain a Chanolbarth Ewrop o 1990 ymlaen yw Roma.

Ychwanegodd y Swyddfa Ystadegau Gwladol yr opsiwn i ddewis Sipsiwn a Theithwyr fel grŵp ethnig yng Nghyfrifiad 2011, ac ychwanegwyd Roma fel opsiwn yng Nghyfrifiad 2021. O’r rhai a lenwodd Cyfrifiad 2011, yr oedd dros 58,000 (0.1% o drigolion arferol Cymru a Lloegr) yn cyfrif eu hunain yn Sipsiwn a Theithwyr. Nid yw canlyniadau Cyfrifiad 2021 wedi eu cyhoeddi eto.

Perthyn Sipsiwn, Roma a (rhai) Teithwyr i grŵp lleiafrifoedd ethnig, ac fe’u hamddiffynnir rhag gwahaniaethu yn eu herbyn gan Ddeddf Cydraddoldeb 2010 yng Nghymru, Lloegr, a’r Alban, a Gorchymyn Cysylltiadau Hiliol (GI) 1997 yng Ngogledd Iwerddon.

Pam mae Sipsiwn, Roma a Theithwyr yn aros yn Sir Ddinbych?

Mae nifer o resymau pam mae’r cymunedau hyn yn aros yn Sir Ddinbych, gan gynnwys:

• cyfnod o orffwys o deithio
• i allu cael sylw meddygol, yn enwedig yn achos beichiogrwydd neu salwch hirdymor, neu afiechyd
• i ymweld â ffrindiau neu deulu yn yr ardal
• ymgynnull ar gyfer digwyddiad megis priodas neu angladd
• ar gyfer ymrwymiadau gwaith

A oes mannau lle y dylai’r gymuned Sipsiwn, Roma a Theithwyr aros?

Nid oes unrhyw safle awdurdodedig ar gyfer cymunedau Sipsiwn, Roma a Theithwyr yn Sir Ddinbych ar hyn o bryd. Tra bo’r Cyngor yn parhau i geisio darganfod safle parhaol addas, yr ydym yn cydnabod y bydd safleoedd dros dro yn cael eu sefydlu ar wahanol diroedd o fewn y sir.

Pam y darperir toiledau a biniau sbwriel ar safle?

Y mae’r Cyngor yn dilyn canllawiau iechyd cyhoeddus ac yn gorfod sicrhau bod safonau iechyd yn cael eu cadw tra bo’r gymuned Sipsiwn, Roma a Theithwyr ar y safle dros dro. Mae’r Cyngor yn darparu cyfleusterau i’r gymuned SRTh er mwyn eu galluogi i gadw’r safle’n lân a thaclus.

Yr wyf i’n aelod o’r gymuned Sipsiwn, Roma a Theithwyr. Gyda phwy yn y Cyngor y dylwn i siarad?

Mae gan Gyngor Sir Ddinbych swyddog cyswllt SRTh, gellwch gysylltu drwy’r cyfeiriad e-bost SwyddogcyswlltSRT@sirddinbych.gov.uk.

A fydd Cyngor Sir Ddinbych yn cael gwared â safle Sipsiwn, Roma a Theithwyr yn syth?

Na, mae’n rhaid i’r Cyngor ddilyn set o weithdrefnau (yn seiliedig ar ganllawiau Llywodraeth Cymru) cyn y gellir gweithredu. Bydd y Cyngor yn gwirio beth mae’r gymuned ei angen ac yn cwblhau gwiriad iechyd a lles cyffredinol. Fe allai hyn gynnwys unrhyw anghenion addysgol sydd gan y plant.

Ar ôl yr asesiad yma, a dim ond os yw’r gwersyll ar dir y Cyngor, bydd y Cyngor yn dilyn cyngor gan Lywodraeth Cymru ac yn dewis un o dri cham nesaf:

• gallwn gynnig safle arall ar gyfer y gwersyll
• gallwn gytuno i ganiatáu'r ymweliad ar y safle presennol am gyfnod penodol o amser, cyn belled â bod rheolau pendant yn cael eu dilyn
• gallwn gymryd gweithred gyfreithiol i gymryd meddiant o’r safle yn ôl

Caiff yr Heddlu eu hysbysu bob tro y sefydlir safle dros dro, a byddent yn ymweld â’r safle os bydd adroddiadau o ymddygiad troseddol neu wrth-gymdeithasol.

Beth os oes safle Sipsiwn, Roma a Theithwyr mewn maes parcio talu ac arddangos?

Y mae’n rhaid i bob cerbyd mewn maes parcio talu ac arddangos ddangos tocyn parcio dilys bob amser.

A yw Sipsiwn, Roma a Theithwyr yn talu trethi?

Y mae treth cerbyd yn ofyniad cyfreithiol ar gyfer y rhan fwyaf o gerbydau, a chodir TAW ar nwyddau a gwasanaethau. Nid yw’r gymuned Sipsiwn, Roma a Theithwyr wedi ei heithrio o dalu’r rhain. Yn ogystal, mae gan rai teuluoedd Sipsiwn, Roma a Theithwyr gyfeiriad parhaol, a byddent yn talu Treth y Cyngor ar yr anheddau hyn.

Beth ddylwn ei wneud pe bawn yn sylwi ar safle Sipsiwn, Roma a Theithwyr yn Sir Ddinbych?

Yn ystod oriau gwaith (dydd Llun i ddydd Gwener, 8:30am i 5pm): ffoniwch Gwasanaethau Cwsmeriaid ar 01824 706000